23
wrz
Wady stawu kolanowego, takie jak koślawość i szpotawość, są stosunkowo częstymi problemami, zwłaszcza u dzieci. Mogą wpływać na postawę, sposób chodzenia oraz powodować dolegliwości bólowe. Wczesne wykrycie oraz odpowiednie leczenie i rehabilitacja odgrywają kluczową rolę w zapobieganiu powikłaniom. Nieleczone mogą prowadzić do poważnych konsekwencji, takich jak znaczne dolegliwości bólowe i potrzeba przeprowadzenia operacji.
Poniżej przedstawiono szczegóły dotyczące tych dwóch najczęściej spotykanych wad.
Koślawe kolana - na czym polega ta wada kolan?
Koślawość kolan (genu valgum), czyli „kolana X”, to stan, w którym kolana są skierowane do wewnątrz, a kostki oddalają się od siebie. U dzieci od około 2-3 roku życia do około 5-6 roku życia pewna koślawość jest fizjologiczna, jednak jeśli utrzymuje się dłużej, należy skontaktować się z fizjoterapeutą lub ortopedą
Co znaczy koślawość fizjologiczna?
Nie ma odgórnie ustalonych norm, które jednoznacznie wskazywałyby na patologię. Przyjmuje się, że o fizjologii mówimy w przypadkach gdy odległość:
- między kostkami przyśrodkowymi nie przekracza 7-8 cm
- nie występują dolegliwości bólowe i inne objawy sugerujące chorobą współwystępującą (np. zaburzenia wzrastania, niskorosłość)
- nie występują inne wady mięśniowo-szkieletowe współtowarzyszące takie jak np. stopa płasko koślawa lub różnica w długości kończyn dolnych.
- Koślawość jest porównywalna po obu stronach (lewa i prawa noga)
- Kąt Q (udowo piszczelowy) mniejszy niż 15 stopni (granica umowna)– kąt ten wyznaczamy pomiędzy linią od kolca biodrowego górnego przedniego do środka rzepki oraz linią łączącą środek rzepki i guzowatość piszczeli.
Jakie są przyczyny koślawości kolan?
- Wrodzone deformacje
- Przebyte urazy
- Choroby metaboliczne, np. krzywica
- Szybki wzrost w okresie dojrzewania
- Zaburzenia biomechaniczne, takie jak płaskostopie
- Nadwaga
- Niedobory witaminy D3
Jak rozpoznać koślawość kolan?
- Widoczna deformacja – kolana stykają się ze sobą, lub znacznie zbliżają gdy kostki są oddalone od siebie. Często jest to jedyny objaw szczególnie w grupie pediatrycznej, w której dolegliwości bólowe są bardzo rzadkie.
- Ból kolan, zwłaszcza przy długotrwałym chodzeniu lub staniu. Najczęściej zlokalizowany po stronie przyśrodkowej.
- Problemy z chodzeniem, często niestabilny chód
- Uczucie "przeskakiwania" w kolanach
Jak potwierdzić rozpoznanie koślawości kolan u fizjoterapeuty?
Potwierdzenie rozpoznania opiera się m.in. na badaniu klinicznym. Specjalista ocenia ułożenie nóg w stosunku do siebie, analizuje chód, sprawdza długość kończyn, ocenia zakresy ruchomości stawów oraz inne parametry mogące mieć wpływ na rozpoznanie oraz proponowane postępowanie.
W przypadkach mogących wskazywać na duże zaawansowanie lub choroby współwystępujące, zalecane jest zdjęcie rentgenowskie.
Czy wymagane jest specjalistyczne leczenie?
- Obserwacja – wystarczająca w wielu przypadkach szczególnie w grupie dziecięcej.
- Rehabilitacja - wzmacnianie mięśni nóg i poprawianie stabilności kolan jest kluczowe. Ćwiczenia powinny być dobierane jednak indywidualnie na podstawie wnikliwego badania, tak aby uwzględniały wszystkie „.braki” Pacjenta w zakresie funkcjonowania również sąsiednich stawów (stawy biodrowy, staw skokowy)
- Buty ortopedyczne i wkładki: W przypadku wad stóp i kolan wkładki mogą pomóc w korekcji postawy. Warto zauważyć jednak, że takie postępowanie przynosi korzyści tylko w wąskiej grupie Pacjentów. Przed zastosowaniem wkładek (szczególnie u dzieci) zawsze należy przeprowadzić wnikliwe badanie chodu oraz sprawdzić obciążenie i ukształtowanie łuków podłużnych stóp.
W większości przypadków wyżej wymienione formy leczenia przynoszą wystarczające rezultaty.
- Operacja - W poważniejszych przypadkach, kiedy koślawość prowadzi do znacznych problemów z chodem i bólu, konieczna może być operacja (osteotomia korekcyjna). Są to jednak sytuacje sporadyczne, występującą u pacjentów ze znaczną koślawością (najczęściej wtórną do chorób, urazów, nowotworów) i głównie u Pacjentów dorosłych.
Koślawe kolana – wskazówki dla rodziców
1. Obserwuj swoje dziecko
Zwracaj uwagę na sposób chodzenia, ułożenie kolan oraz stóp dziecka.
Poproś dziecko aby stanęło na wprost Ciebie ze złączonymi kostkami przyśrodkowymi stóp. Jeśli w tym momencie kolana dotykają do siebie lub złączenie kostek jest niemożliwe, to
U dzieci w wieku 3-7 lat – wstrzymaj się z wizytą u specjalisty, chyba że:
- jedno kolano jest znacznie bardziej skierowane do środka
- jedno kolano jest wyżej niż drugie
- ustawieniu kolan towarzyszą dolegliwości bólowe
- Twoje dziecko jest bardzo małe (poniżej 10 percenyla)
- zauważyłeś/aś inne wady deformacje – np. koślawość stóp
U dzieci do 3 roku życia i po 7 roku życia skontaktuj się ze specjalistą, tym szybciej im:
- Twoje dziecko bardziej odbiega od wieku granicznego (czyli koślawość u rocznego dziecka jest bardziej niepokojąca niż u 2,5 letniego, koślawość u dziecka 10 letniego jest bardziej niepokojąca niż u 8 letniego)
- Większa jest koślawość
2. Zachęcaj do zróżnicowanej aktywności fizycznej
Wykazano, że wzmacnianie mięśni nóg poprzez wielokierunkowy wysiłek pomaga w bardziej osiowym ustawieniu kolan. Dodatkowo pozwala spalać kalorie, których nadmiar może być związany z nadmierną wagą ciała.
3. Kontroluj wagę ciała
Nadwaga obciąża stawy, co może pogłębiać problem. Zadbaj o zbilansowaną dietę i regularny ruch. Zawsze w przypadku wątpliwości skontaktuj się ze specjalistą.
4. Suplementuj witaminę D3
Pamiętaj jednak, że nigdy nie należy suplementować witaminy D3 na oko. Suplementacja powinna być poprzedzona przeprowadzeniem określonych i suplementacją jedynie w przypadku niedoboru.
Szpotawe kolana - na czym polega ta wada kolan?
Szpotawość kolan (genu varum), czyli „kolana O”, charakteryzuje się nadmiernym odchyleniem kolan na zewnątrz, podczas gdy kostki stykają się ze sobą. Jest to fizjologiczny stan u niemowląt i małych dzieci, który powinien samoistnie zanikać do około 2-3 roku życia.
Jakie są przyczyny szpotawości kolan?
W wielu przypadkach są podobne do przyczyn, które powodują koślawość kolan.
- Wrodzone deformacje
- Niedobór witaminy D prowadzący do krzywicy
- Przebyte urazy kości
- Zaburzenia wzrostu
- Nadmierne obciążenie nóg, np. u dzieci z nadwagą
Jak rozpoznać szpotawość kolan?
- Widoczna deformacja – nogi układają się w kształt litery „O”
- Ból kolan (najczęściej po bocznej stronie) i łydek, szczególnie po długim chodzeniu
Jak potwierdzić rozpoznanie szpotawości kolan?
Podobnie jak w przypadku koślawości, diagnostyka szpotawości zaczyna się od badania klinicznego. Specjalista ocenia postawę, a następnie, jeśli jest to konieczne, zaleca wykonanie zdjęć rentgenowskich. **
Czy wymagane jest specjalistyczne leczenie?
Podobnie jak w przypadku koślawości – postępowanie obejmuje obserwacje, rehabilitację, wkładki i ortezy oraz w skrajnych przypadkach procedury operacyjne.
Szpotawe kolana - wskazówki dla rodziców
Obserwuj swoje dziecko
1. Zwracaj uwagę na sposób chodzenia, ułożenie kolan oraz stóp dziecka.
Poproś dziecko aby stanęło na wprost Ciebie ze złączonymi kostkami przyśrodkowymi stóp. Jeśli w tym momencie kolana oddalają się znacznie od siebie tworząc kształt przypominający literę O to:
U dzieci w wieku 1 (od momentu stawiania pierwszych kroków) - 3 lat – wstrzymaj się z wizytą u specjalisty, chyba że:
- jedno kolano jest znacznie bardziej skierowane na zewnątrz
- jedno kolano jest wyżej niż drugie
- ustawieniu kolan towarzyszą dolegliwości bólowe
- Twoje dziecko jest bardzo małe (poniżej 10 percenyla)
- zauważyłeś/aś inne wady deformacje – np. koślawość stóp
2. Zachęcaj do zróżnicowanej aktywności fizycznej
Wykazano, że wzmacnianie mięśni nóg poprzez wielokierunkowy wysiłek pomaga w bardziej osiowym ustawieniu kolan. Dodatkowo pozwala spalać kalorie, których nadmiar może być związany z nadmierną wagą ciała.
3. Kontroluj wagę ciała
Nadwaga obciąża stawy, co może pogłębiać problem. Zadbaj o zbilansowaną dietę i regularny ruch.
Zawsze w przypadku wątpliwości skontaktuj się ze specjalistą.
4. Suplementuj witaminę D3
Pamiętaj jednak, że nigdy nie należy suplementować witaminy D3 na oko. Suplementacja powinna być poprzedzona przeprowadzeniem określonych i suplementacją jedynie w przypadku niedoboru.
Podsumowanie - Koślawość, szpotawość i inne wady kolan
Koślawość i szpotawość kolan to wady postawy, które mogą prowadzić do poważnych konsekwencji, jeśli zostaną zaniedbane. Wczesna diagnostyka, odpowiednie leczenie oraz rehabilitacja mogą pomóc w skorygowaniu deformacji i zapobiec dalszym komplikacjom. Rodzice odgrywają kluczową rolę, obserwując rozwój dziecka i reagując na pierwsze objawy problemów ze stawami kolanowymi.