Wady postawy – jak rozpoznać, leczyć i zapobiegać problemom z postawą ciała?

Czym są wady postawy?

Wady postawy to trwałe, nieprawidłowe ustawienia części ciała względem siebie, które nie tylko wpływają na wygląd sylwetki, ale zaburzają również biomechanikę, równowagę mięśniową, a z czasem – funkcjonowanie całego organizmu. Mogą dotyczyć kręgosłupa, miednicy, klatki piersiowej, kończyn dolnych oraz stóp.

To nie jest jednorazowe „garbienie się” czy przypadkowe „skrzywienie” – to utrwalone nawyki posturalne, które – jeśli nie zostaną skorygowane – prowadzą do przeciążeń, zespołów bólowych, a nawet wtórnych deformacji stawów.

Przyczyny wad postawy

Nie ma jednej przyczyny. To suma zaniedbań, środowiska, cech indywidualnych i stylu życia. Najczęściej wymienia się:

• Brak aktywności fizycznej – mięśnie nie pracują, więc przestają wspierać układ szkieletowy.
• Długotrwałe siedzenie – zwłaszcza w złej pozycji: z podwiniętą miednicą, z głową wysuniętą do przodu, bez wsparcia odcinka lędźwiowego.
• Asymetryczne obciążenie – np. noszenie torby na jednym ramieniu, przekręcone siedzenie w ławce, praca z komputerem z monitorem po jednej stronie.
  W obu wymienionych wyżej punktach istotna jest asymetryczna powtarzalność na jedną stronę – nie ma nic złego w tym, że torba noszona jest na jednym ramieniu jeśli ramie to jest regularnie zmieniane. Podobnie z siadem – jeśli dziecka zdarza się siadać z jedną nogą „podwiniętą pod pupę”, to nie ma w tym nic złego pod warunkiem, że równie często siada na drugiej nodze.
   
• Zaburzenia napięcia mięśniowego – zarówno hipotonia (zbyt niskie napięcie), jak i hipertonia (zbyt wysokie) mogą prowadzić do kompensacji posturalnych.
• Niedopasowane stanowisko nauki/pracy – zbyt niski stół, za wysokie krzesło, brak podparcia stóp.
• Wady wzroku i słuchu – prowadzą do nieświadomego pochylania się w jedną stronę.
• Zaburzenia neurologiczne i rozwojowe – jak mózgowe porażenie dziecięce, opóźnienia w rozwoju motorycznym.
• Brak świadomości ciała i nawyków ruchowych – czyli brak podstawowej edukacji posturalnej.

Najczęstsze wady postawy u dzieci

W przypadku dzieci ogromne znaczenie ma etap rozwoju. Ich ciała rosną szybko, ale mechanizmy kontroli posturalnej często „nie nadążają” za wzrostem. Efekt?

Najczęstsze obserwowane wady:

• Plecy okrągłe – pogłębienie kifozy piersiowej.
• Plecy wklęsłe – nadmierna lordoza lędźwiowa.
• Plecy okrągło-wklęsłe – jednoczesne pogłębienie kifozy i lordozy.
• Plecy płaskie – brak fizjologicznych krzywizn, spłycenie lordozy i kifozy.
• Kolana koślawe – ustawienie w literę „X”. (więcej tu – link wewnętrzny)
• Kolana szpotawe – ustawienie w literę „O”. (więcej tu – link wewnętrzny)
• Płaskostopie – zanik łuków stopy, często z koślawością pięt.
• Asymetria barków i miednicy – trudna do wychwycenia bez specjalistycznego badania.

Objawy, które powinny zaniepokoić rodziców:

• Dziecko często pochyla głowę do przodu lub „garbi się”
• Pochylenie ciała w którąkolwiek stronę
• Wystająca pupa lub wystający brzuszek (na niektórych etapach rozwoju dziecka mogą być jednak przejściową normą)
• Siada „w literę W” (czyli kolana z przodu, stopy z tyłu).
• Ustawianie stóp do środka (chód gołębi – więcej tutaj – link wewnętrzny) lub na zewnątrz(chód kaczy)
• Otwarta buzi i oddychanie przez nos (zaburzenia oddychania często współwystępują z wadami postawy)
• Częste potykanie się, upadki, niezgrabność ruchowa
• Skargi na ból kręgosłupa, kolan czy bioder – nawet okresowe (z wyłączeniem bóli wzrostowych)
• Ograniczona ruchomość – trudność w wykonywaniu skrętów tułowia, skłonów, przysiadów

Najczęstsze wady postawy u dorosłych

U dorosłych sytuacja wygląda inaczej. Tu już nie mamy do czynienia z rozwojem, lecz z nawykiem i kompensacją. Wady rozwijają się latami – czasem niezauważenie.

Najczęściej spotykane to:

• Zespół skrzyżowania górnego – głowa wysunięta do przodu, barki zaokrąglone, napięcie karku.
• Zespół skrzyżowania dolnego – przodopochylenie miednicy, pogłębiona lordoza, rozciągnięte pośladki.
• Hiperkifoza – nadmierne zaokrąglenie pleców, często z „wdowim garbem”.
• Płaskie plecy – brak amortyzacji, zwiększone ryzyko przeciążeń.
• Zaburzenia ustawienia łopatek – skrzydłowate, uniesione lub opuszczone asymetrycznie.
• Zaburzenia chodu – wynikające z kompensacji skrótu kończyn lub osłabienia pośladków.
• Dysbalans mięśniowy – np. napięte mięśnie zginacze biodra i osłabione pośladki.

Rodzaje wad postawy

Wady w obrębie kręgosłupa:

• Plecy okrągłe – nadmierne zaokrąglenie w odcinku piersiowym.
• Plecy wklęsłe – pogłębiona lordoza lędźwiowa.
• Plecy płaskie – spłycenie naturalnych krzywizn.
• Plecy okrągło-wklęsłe – kombinacja dwóch powyższych.

Wady w obrębie klatki piersiowej:

• Klatka kurza – wypchnięcie mostka do przodu.
• Klatka lejkowata – zapadnięcie mostka.
• Asymetria żeber – szczególnie przy zaburzeniach oddychania lub napięcia mięśniowego.

Wady w obrębie kończyn dolnych:

• Kolana koślawe/szpotawe – zmiany w osi obciążenia.
• Rotacje uda i podudzia – chód „do środka” lub „na zewnątrz”.
• Różnica długości kończyn – często nieświadoma, a wpływająca na cały łańcuch biomechaniczny.

Wady w obrębie stóp:

• Płaskostopie podłużne i poprzeczne.
• Stopy koślawe – zapadnięcie łuku i odchylenie pięty.
• Stopy wydrążone – wysoko sklepiona stopa, często sztywna i przeciążona.

Objawy wad postawy

Wielu pacjentów nie odczuwa bólu na początku, dlatego tak trudno rozpoznać wady wcześnie. Ale z czasem pojawiają się:

• Bóle pleców, zwłaszcza w odcinku lędźwiowym lub szyjnym.
• Szybkie męczenie się przy długim staniu lub chodzeniu.
• Ograniczenie zakresu ruchu, uczucie sztywności.
• Bóle głowy i karku – przy wysunięciu głowy do przodu.
• Asymetria ciała widoczna na zdjęciach – np. jedno ramię wyżej, jedna noga bardziej obciążona.
• Zaburzenia oddechowe – przy deformacjach klatki piersiowej.
• Problemy z równowagą i chodem.

Diagnostyka wad postawy

Postawienie diagnozy wymaga oceny kilku aspektów:

1. Wywiad z pacjentem – dolegliwości, styl życia, aktywność.
2. Ocena postawy statycznej i dynamicznej – specjalista obserwuje sylwetkę z każdej strony, analizuje ustawienie głowy, barków, miednicy, kolan i stóp.
3. Pomiary antropometryczne – długość kończyn, wysokość barków, rotacja miednicy.
4. Testy funkcjonalne – np. próba ściany, test palce-podłoga, aktywacja mięśni pośladkowych,
5. Badania dodatkowe (jeśli potrzeba) – RTG, podoskop, platformy balansowe, termografia, 3D skanery postawy, pomiar skoliometrem, plurimetrem i inne

Leczenie i korekcja wad postawy

Leczenie to proces – a nie jednorazowa korekta. Wymaga zaangażowania specjalisty, pacjenta i – szczególnie w przypadku dzieci – rodzica.

Główne filary terapii:

• Indywidualnie dobrane ćwiczenia fizjoterapeutyczne – autokorekcja, wzmacnianie mięśni posturalnych, rozciąganie przykurczonych grup.
• Nauka świadomości ciała – pacjent uczy się rozpoznawać i korygować błędy postawy.
• Trening równowagi i stabilizacji centralnej – dla poprawy kontroli motorycznej.
• Ćwiczenia oddechowe – ważne szczególnie przy zmianach w klatce piersiowej.
• Zastosowanie sprzętu ortotycznego – wkładki, pasy korekcyjne, dynamiczne stabilizatory.
• Zmiana środowiska życia – korekta stanowiska pracy/nauki, ergonomii, noszenia tornistra.

Leczenie chirurgiczne przy wadach postawy?

Nie dotyczy typowych zaburzeń posturalnych – jest zarezerwowane wyłącznie dla wad szkieletowych i ortopedycznych o podłożu strukturalnym.

Na zakończenie

Wady postawy nie bolą – dopóki nie zaczną.

Dlatego tak ważne jest wczesne rozpoznanie, edukacja, profilaktyka i stała opieka specjalisty.

Nie ignoruj objawów.

Nawet jeśli to tylko „garbienie się” – może to być pierwszy sygnał, że ciało kompensuje większy problem.

Zadbaj o postawę – to inwestycja w jakość życia.

Nie tylko dla dzieci – również dla dorosłych. Twoje plecy, stawy, mięśnie – to fundament codziennego funkcjonowania.

Nie bój się zapytać, skonsultować, poprosić o pomoc.

Jesteśmy dla Was.