"Przed lustrem trenuję mózg a nie mięśnie", " mam poczucie, że powróciła mi zdolność poruszania ręką, jaka miałem przed wystąpieniem udaru, "poruszam ręką i nie boli" to odczucia pacjentów związane z podjętą przez nich terapią lustrzaną.

 

Terapia lustrzana jest nowoczesną metodą terapeutyczną, pomocną w terapii bólu fantomowego oraz usprawnianiu ruchowym pacjentów, wykorzystuje się w niej potencjał zawarty w neuronach lustrzanych.

 

Początki terapii lustrzanej to rok 1995, prof. Vilaynur Ramachandran amerykański neurolog, po raz pierwszy uwolnił od bólu fantomowego pacjenta po przebytej amputacji kończyny górnej. Osiągnięcie to, oraz wcześniejsze badania nad neuroplastycznością układu nerwowego, jak również odkrycie neuronów lustrzanych przez Rizzolattiego, pozwoliły mu stworzyć podstawy teoretyczne do terapii lustrzanej.

 

Po przeprowadzeniu wielu badań nad skutecznością tej terapii, okazało się że oprócz bólu fantomowego, jest ona również pomocna w leczeniu zespołu wieloobjawowego bólu miejscowego (CRPS -Zespół Sudeka), przy innych przewlekłych zespołach bólowych kończyn oraz w fizjoterapii poudarowej. Odbicie lustrzane dzięki profesjonalnym technikom fizjoterapeuty może skutecznie usunąć bóle poamputacyjne i być pomocnym środkiem terapeutycznym również przy niedowładach, zaburzeniach czucia głębokiego, zaniedbywaniu połowiczym a także kompleksowym regionalnym zespole bólowym (CRPS).

 

Terapia lustrzana polega na umieszczeniu uszkodzonej lub niedowładnej kończyny wewnątrz „lustrzanego pudełka”, a zdrowej kończyny naprzeciwko lustra. Widząc w lustrze odbicie zdrowej kończyny wykonującej różnorodne ćwiczenia pacjent dostaje feedback wzrokowy, a mózg odczytuje odbicie jako normalnie funkcjonującą kończynę. Metoda terapii lustrzanej pozbawia pacjenta bólu oraz przyczynia się do osiągnięcia pełniejszej sprawności, przejawiającej się między innymi pod postacią ruchów selektywnych palców.

 

Aby w pełni wykorzystać zjawisko plastyczności mózgu, podczas Terapii lustrzanej należy przestrzegać kilku zasad:

 

• Poziom kon­cen­tracji pacjenta na obserwowanym w lustrze obrazie ma być wysoki, ważne by był skupiony na odbiciu zdrowej kończyny , nie zaglądał za lustro, nie obserwował innych przedmiotów.

• Terapie zaczyna się od patrzenia na odbicie nieruchomej zdrowej kończyny, po pewnym czasie dokłada się ruch odpowiedni dla danej osoby. Wykonywane czynności powinny być tak dobrane by

• kojarzyły się np. z zawodem pacjenta lub jego zainteresowaniami, by mógł on łatwiej skupić uwagę.

• Ważna jest duża ilość powtó­rzeń 10-15 minut, w zależności od problemu 3-6 razy dziennie. Jest to waru­nek, aby doszło do reor­ga­ni­za­cji kory mózgowej.

• Jedna z sesji tera­peu­tycz­nych powinna odbyć się przed snem. W cza­sie snu mózg kon­so­li­duje nowo zdo­bytą wiedzę.

 

 

Bół fantomowy

 

Wielu pacjen­tów po ampu­ta­cji ma wra­że­nie “obec­no­ści” ampu­to­wa­nej koń­czyny, są to często odczucia skurczu w kończynie już nieistniejącej, jako np. zaciskanie się ręki w którą z bólem wrzynają się paznokcie. Ramachandran uważa, że takie odczu­cie może wyni­kać z tego, że za każ­dym razem kiedy pacjenci pró­bo­wali poru­szyć koń­czyną fan­to­mową mózg nie otrzymywał informacji zwrotnej, brak bodźców zostaje zinterpretowany jako dolegliwość a chory odczuwa ból. Kliniczna sku­tecz­ność metody wizu­al­nej infor­ma­cji zwrot­nej przy bólach fan­to­mowych została potwier­dzona w wielu bada­niach. Terapia może być sto­so­wana zarówno na koń­czy­nie gór­nej jak i dol­nej.

 

Zespół wieloobjawowego bólu miejscowego

 

(CRPS, kiedyś nazywany Zespołem Sudeka) to przewlekły i wyniszczający zespół bólowy. Składają się na niego: ciągły ból, zaburzenia czuciowe, sudomotoryczne (związane z gruczołami potowymi), naczynioruchowe i ruchowe, osteoporoza i obrzęk w zajętej kończynie.

CRPS należy podejrzewać u każdego pacjenta, który zgłasza się z uporczywym bólem w kończynie, utrzymującym się dłużej niż spodziewany okres gojenia się tkanek po ostrym urazie, skręceniu, złamaniu lub zabiegu chirurgicznym. W ponad 90% przypadków dominującym objawem jest silny ból w okolicach „rękawiczek” i „skarpetek”. U dorosłych najczęściej dolegliwości dotyczą kończyny górnej, a u dzieci i młodzieży kończyny dolnej. Diagnostyka różnicowa wymaga niestety uwzględnienia wielu przyczyn . Nie istnieje pojedynczy test lub badanie, dzięki którym można by definitywnie potwierdzić zespół, będący zasadniczo rozpoznaniem klinicznym, opracowywano wiele różnych kryteriów diagnostycznych.

 

Udar mózgu

 

Udar niedokrwienny mózgu jest wynikiem nagłego zaburzenia dopływu krwi do mózgu. Powstaje na skutek zwężenia lub zamknięcia tętnicy lub tętniczki, przez co krew z tlenem nie może odpowiednio zaopatrywać pewnych obszarów mózgu. Do charakterystycznych objawów udaru zalicza się: niedowład jednej strony ciała, obniżenie jednego kącika ust, problemy z mową i widzeniem. 

Udar krwotoczny jest wynikiem pęknięcia naczynia w mózgu czyli wylewu.

 

 

Nadal są zgłębiane mechanizmy neurofizjologiczne pozytywnego działania metody, w literaturze poddawane dyskusji są różne teorie:

 

terapia lustrzana zdaje się częściowo cofać proces "wyuczonego nieużywania",

wzmacnia rekrutację kory przedruchowej, która odgrywa istotną rolę w procesie uczenia motorycznego,oraz regeneracji funkcji motorycznych,

pozytywnie wpływa na integracje sensomotoryczną,

pozytywnie wpływa na zaburzony schemat ciała pacjenta

 

Ból oraz zaburzenia ruchu kończyn może powstać na skutek problemów, które zostają rozwiązane lub zmniejszone dzięki terapii lustrzanej.

 

Są to:

 

• brak informacji zwrotnej (aferentnej):

 

W przypadku bólu fantomowego prawdopodobnie jego przyczyną jest brak informacji zwrotnej, mózg wysyła informacje do kończyny i nie dostaje odpowiedzi. Podczas terapii, poprzez obserwację ręki w lustrze, brakująca informacja zostaje skompensowana przez wizualną informację zwrotną.

 

Pomyślne efekty tej terapii zazwyczaj tłumaczy się aktywacją neuronów lustrzanych. Są one stymulowane, gdy obserwujemy ruchy wykonywane przez inne osoby albo gdy wyobrażamy sobie, że sami jakąś czynność powtarzamy.

 

• zmniejszenie reprezentacji korowej danego obszaru ciała:

 

Po przebytym udarze, ograniczenie angażowania zajętej kończyny w wykonywanie codziennych czynności, skutkuje zmniejszeniem reprezentacji korowej, odpowiadającej w mózgu za zajęty obszar ciała. Takie zmiany korowe obserwuje się również u pacjentów z bólami fantomowymi.

Po udarze terapia lustrzana pomaga usprawnić niewładne kończyny. Terapia ta wykorzystuje odbicie w lustrze do stworzenia iluzji, że niesprawna kończyna porusza się w taki sam sposób, jak sprawna. Oko rejestruje złudne ruchy chorej ręki(nogi)i i wysyła sygnał do mózgu. Obserwacja ruchów przez pacjenta prowadzi do pobudzenia i utrwalenia zmian w systemie motorycznym mózgu, zwiększa się reprezentacja zajętej części ciała w mózgu. Warto wspomóc terapią lustrzaną powrót do sprawności, można ją wykorzystywać w warunkach domowych jako uzupełnienie innych terapii.

 

• zespół wyuczonego nieużywania

 

W przypadku pacjentów cierpiących na CRPS z powodu bólu dochodzi do zmian w korze mózgu, których objawem jest zespół zaniedbywania. Pacjenci opisują ją jako "obumarłą" lub nie należącą do nich (podobnie jak po przebytym udarze). Symptomy te mogą prowadzić do zaburzeń planowania i kontroli czynności ruchowej. Kontrola wzrokowa oraz wzmożona koncentracja kompensuje pacjentom utracone doznania sensoryczne, poprzez bezbolesną wzrokowo czuciową informację zwrotną. Informacja ta uzyskiwana jest podczas obserwacji samodzielnego wykonywania ruchów w czasie terapii lustrzanej. Dzięki temu nie dotykając obolałej kończyny stymulujemy też leczenie allodyni i innych problemów tkankowych w chorobach CRPS

 

• zaburzony schemat ciała

 

U pacjentów po przebytym udarze, wykazujących objawy zespołu zaniedbania, u osób cierpiących z powodu przewlekłego bólu oraz bólów fantomowych, może ulec zaburzeniu wewnętrzny schemat ciała. Pacjenci mają problemy z rozpoznawaniem położenia ich lewej i prawej połowy ciała.

Prawdopodobnie możliwa jest poprawa zniekształconego schematu ciała dzięki dostarczeniu "normalnej" wzrokowej informacji zwrotnej, odnośnie zajętego obszaru ciała i jego ruchów np. dzięki terapii lustrzanej.

 

 

 

"Terapia lustrzana jest relatywnie nową łatwą do przeprowadzenia metodą terapeutyczną, która daje pozytywne efekty leczenia w przypadku pacjentów poudarowych, osób cierpiacych z powodu przewlekłego bólu, jak również w przypadku zespołu wieloobjawowego bólu miejscowego(CRPS).